Antropometrijski uslovi rada

Mnogobrojne studije su pokazale opadanje radnih preformansi kada radno okruženje nije projektovano na način koji je u saglasnosti sa individualnim telesnim karakteristikama. Glavni izvor informacija za utvrđivanje primenjivosti radnog prostora je antropometrija.

Antropometrija (grčki: anthropos – čovek i metron - meriti) je metoda antropologije koja se bavi merenjem i ispitivanjem čovekovog tela i odnosa u veličini između njegovih pojedinih delova. Antropometrijski uslovi rada se odnose na uslove koje treba obezbediti čoveku na radnom mestu, kako bi se rad koji izvodi maksimalno prilagodio antropometrijskim (dimenzionim) osobinama čoveka.

Antropometrija može biti:

1. Statička antropometrija - proučava i uzima u obzir statičke mere (dimenzije) čoveka, odnosno kada čovek miruje. Sva radna mesta ne opterećuju jednako čoveka i njegove organe. Ima radnih mesta kod kojih prevladava relativno mirovanje. Prema Međunarodnog zdrastvenoj organizaciji (World Health Organization) statičke dimenzije tela su:

- 5 statičkih dimenzija tela za oblikovanje mašina i alata: visina nadlaktice, dužina podlaktice sa šakom, šake, širina šake, promer stisnute šake,

- 10 statičkih dimenzija za oblikovanje radnog prostora: visina tela, visina tela u sedećem položaju, širina tela u području zgloba lakta, širina tela pri sedenju, dužina natkolenice, širina natkolenice, dužina potkolenice, širina bedara, širina bedara pri sedenju, težina tela.

2. Dinamička antropometrija - proučava faktore potrebne za kretanje čoveka (sile u zglobovima), a može biti:

(a) spoljna dinamička antropometrija - odnosi se na osnovnu podelu tela (trup, glava, podlaktica, lakat, i sl.) i

(b) unutrašnja dinamička antropometrija - odnosi se na pokretanje (na primer kako koji mišići utiču na pokretanje ruke). Proučava sile i momente u zglobovima. Unutrašnja antropometrija se tek razvija, jer je još uvek teško definisati što utiče na pojedine pokrete.

3. Kinetička antropometrija - uzima u obzir obim ljudskih pokreta (šake ruke, noge).

Antropometrijsko projektovanje radnog mesta se bazira na vidnom polju, oblasti hvatanja i oblasti kretanja stopala, na oslanjanju tela (npr. sedište) kao i projektovanju displeja i kontrole. 

Pre koriščenja bilo kog antropometrijskog podatka neophodno je prethodno razmotriti kriterijume koje će usmeravati razvoj aplikacije i biti okvir za testiranje donetih odluka. U tom smislu, ergonomski kriterijumi definišu granice do kojih je određeni proizvod (mašina, radno mesto) u saglasnosti sa ljudskim karakteristikama. Kriterijumi koju u ergonomskom smislu određuju uspešnost dizajnerskog rešenja mogu se klasifikovati u 3 osnovne grupe: komfor, performanse i zdravlje i bezbednost.