Antropometrijski uslovi rada
Mnogobrojne
studije su pokazale opadanje radnih preformansi kada radno okruženje nije
projektovano na način koji je u saglasnosti sa individualnim telesnim
karakteristikama. Glavni izvor informacija za utvrđivanje primenjivosti radnog
prostora je antropometrija.
Antropometrija (grčki: anthropos
– čovek i metron - meriti) je metoda antropologije koja se bavi merenjem
i ispitivanjem čovekovog tela i odnosa u veličini između njegovih pojedinih
delova. Antropometrijski uslovi rada se odnose na uslove koje treba obezbediti
čoveku na radnom mestu, kako bi se rad koji izvodi maksimalno prilagodio
antropometrijskim (dimenzionim) osobinama čoveka.
Antropometrija može biti:
1. Statička antropometrija - proučava i
uzima u obzir statičke mere (dimenzije) čoveka, odnosno kada čovek miruje. Sva radna mesta ne opterećuju jednako čoveka i njegove organe. Ima radnih
mesta kod kojih prevladava relativno mirovanje. Prema Međunarodnog zdrastvenoj
organizaciji (World Health Organization) statičke dimenzije tela su:
- 5 statičkih
dimenzija tela za oblikovanje mašina i alata: visina nadlaktice, dužina
podlaktice sa šakom, šake, širina šake, promer stisnute šake,
- 10 statičkih
dimenzija za oblikovanje radnog prostora: visina tela, visina tela u sedećem
položaju, širina tela u području zgloba lakta, širina tela pri sedenju, dužina
natkolenice, širina natkolenice, dužina potkolenice, širina bedara, širina
bedara pri sedenju, težina tela.
2. Dinamička antropometrija - proučava faktore potrebne
za kretanje čoveka (sile u zglobovima), a može biti:
(a) spoljna dinamička antropometrija -
odnosi se na osnovnu podelu tela (trup, glava, podlaktica, lakat, i sl.) i
(b) unutrašnja dinamička antropometrija -
odnosi se na pokretanje (na primer kako koji mišići utiču na pokretanje ruke).
Proučava sile i momente u zglobovima. Unutrašnja antropometrija se tek razvija,
jer je još uvek teško definisati što utiče na pojedine pokrete.
3. Kinetička antropometrija - uzima u obzir obim
ljudskih pokreta (šake ruke, noge).
Pre
koriščenja bilo kog antropometrijskog podatka neophodno je prethodno razmotriti
kriterijume koje će usmeravati razvoj aplikacije i biti okvir za testiranje
donetih odluka. U tom smislu, ergonomski kriterijumi definišu granice do kojih
je određeni proizvod (mašina, radno mesto) u saglasnosti sa ljudskim
karakteristikama. Kriterijumi koju u ergonomskom smislu određuju uspešnost
dizajnerskog rešenja mogu se klasifikovati u 3 osnovne grupe: komfor,
performanse i zdravlje i bezbednost.
